Nazwa wigilia pochodzi od słów łacińskich: vigiliare - czuwać oraz vigilia - czuwanie, straż nocna, warta. Współcześnie ma dwa znaczenia. Pierwsze oznacza właśnie czuwanie w dzień poprzedzający Święta Bożego Narodzenia. Wigilią nazywa się również uroczystą kolacje świąteczną spożywaną po zmroku w gronie rodziny lub przyjaciół.
Wigilia Bożego Narodzenia dawniej uchodziła za dzień, którego przebieg miał decydować o całym roku. Należało przeżyć go w zgodzie, spokoju i okazywać sobie życzliwość. Od dzieci wymagano posłuszeństwa i szczególnej grzeczności.
Wieczerza wigilijna jest nawiązaniem do starochrześcijańskiej tradycji wspólnego spożywania posiłku, tzw. agapy będącej symbolem braterstwa i miłości między ludźmi. Rozpoczyna się - w Polsce - według tradycji razem z pojawieniem się pierwszej gwiazdki, co nawiązuje do gwiazdy betlejemskiej, która prowadziła mędrców do nowo narodzonego Jezusa. Kolację rozpoczyna wspólna modlitwa i odczytanie fragmentu Ewangelii o Bożym Narodzeniu.
Z Wigilią wiąże się wiele zwyczajów i tradycji. Pod obrus zwykle wkłada się nieco sianka - co ma przypominać ubogie narodziny Chrystusa w żłobie. W wiejskich chatach i dworach umieszczało się w czterech rogach głównej sali (izby) cztery snopy zbóż: pszenicy, żyta, jęczmienia i owsa, aby Boże Dziecię nie skąpiło w Nowym Roku niezbędnego pokarmu dla zwierząt i ludzi.
W XIX wieku upowszechnił się zwyczaj ubierania w Wigilię choinki. Jest ona chrześcijańskim symbolem drzewa rajskiego. Ozdobiona świecami lub lampkami elektrycznymi symbolizuje Chrystusa - "światłość świata". Pod choinką ustawia się często żłóbek, dla upamiętnienia narodzenia Pana Jezusa w Betlejem.
Polskim zwyczajem jest także dodatkowe nakrycie przygotowane dla zbłąkanego wędrowca.
Przed rozpoczęciem posiłku wszyscy składają sobie życzenia, dzieląc się opłatkiem. Oznacza on miłość i przebaczenie. Polski obyczaj dzielenia się opłatkiem wywodzi się z rytuałów starochrześcijańskich. Chleby, których nie użyto podczas obrzędów religijnych nazywano eulogiami. W okresie Bożego Narodzenia wymieniały je pomiędzy sobą parafie i bractwa zakonne, z czasem zwyczaj rozpowszechnił się także wśród wiernych. Na wsi opłatek z wigilijnego stołu, a także potrawy, podawano bydłu i koniom, czasem nawet wprowadzając je do izby.
Innym zwyczajem wieczoru wigilijnego jest wspólne śpiewanie kolęd.
Zgodnie z tradycją, na stole wigilijnym powinno znaleźć się dwanaście potraw. Należy choć spróbować każdej z nich, by zapewnić sobie pomyślność w nadchodzącym roku. Do najbardziej typowych potraw należą: barszcz z uszkami (wymiennie w niektórych regionach Polski z białym żurem, zupą grzybową, zupą owocową lub zupą rybną), ryby, przyrządzane na różne sposoby, z najbardziej tradycyjnym karpiem smażonym i w galarecie, kapusta z grochem, kapusta z grzybami, pierogi z kapustą, kasza z suszonymi grzybami, fasola z suszonymi śliwami, paszteciki z grzybami, kotleciki z ryżu z sosem grzybowym, kluski z makiem, cukrem i miodem, makiełki, chałka z kompotem z suszonych owoców, zupa migdałowa czy z tradycji wschodniej kulebiak, gołąbki i kutia. Na Śląsku potrawami wigilijnymi są obok karpia przede wszystkim piernikowa moczka i makówki.
W wigilię domownicy obdarowują się prezentami. Na Śląsku pod choinką składa je Dzieciątko, w Galicji Aniołek, w Polsce centralnej św. Mikołaj, w Wielkopolsce - Gwiazdor.
Od ponad 10 lat formalnie nie obowiązuje w wigilię post. Niemniej Polacy zwykle nie spożywają tego dnia mięsa, zachowując wielowiekową tradycję, do czego zachęcają także duszpasterze.
Wigilię kończy wspólne wyjście na mszę św. o północy, czyli pasterkę. Pierwsze takie msze sprawowano w Betlejem. Kiedy zwyczaj przeniósł się do Rzymu, pasterkę odprawiano przy żłóbku Chrystusa w bazylice Matki Bożej Większej. Dziś pasterka jest zwyczajem znanym na całym świecie.
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?