Skąd się wziął Adam Gdacjusz, płomienny kaznodzieja z Kluczborka

Mirosław Dragon
Mirosław Dragon
- Adam Gdacjusz został pochowany przy Kościele Zbawiciela, jednak gdzie dokładnie jest jego grób, tego dzisiaj już nie wiadomo - mówi Mirosław Gos, znawca historii Kluczborka.
- Adam Gdacjusz został pochowany przy Kościele Zbawiciela, jednak gdzie dokładnie jest jego grób, tego dzisiaj już nie wiadomo - mówi Mirosław Gos, znawca historii Kluczborka. Mirosław Dragon
Dzisiaj XVII-wieczny pastor uchodzi za jednego z najwybitniejszych kluczborczan w historii. Za życia jednak wypominano mu brak studiów, szlachcie podpadł też za wywrotowe poglądy.

Adam Gdacjusz to żyjący w XVII wieku ewangelicki pastor, nazywany śląskim Rejem i płomiennym kaznodzieją z Kluczborka.

Przetrwały jego płomienne kazania, niewiele jednak wiadomo o nim samym. Jan Zaremba, edytor "Wyboru pism" Adama Gdacjusza pisze, że nieznana jest nawet dokładna data urodzenia: 1609 lub 1610 rok. Wywodził się z pospólstwa, dlatego nie miał szans wyjechać na studia, a brak wykształcenia później wielokrotnie mu wypominano.

Nie wiemy, w jakich szkołach pobierał nauki. Być może uczył się w szkole kluczborskiej, do której w uczęszczało wówczas 100 uczniów, a może pobierał nauki w gimnazjum w Byczynie, które wówczas była jedną z najsłynniejszych szkół na Śląsku.

Na pewno przez rok, w 1633 r., Adam Gdacjusz przebywał w gimnazjum w Toruniu. W tym czasie studiowało tam aż 65 Ślązaków, w tym czterech z Kluczborka.

Młodość przyszłego pastora przebiegła w cieniu wojny trzydziestoletniej. Kluczbork był wówczas niewielkim, liczącym tysiąc mieszkańców nadgranicznym miasteczkiem, oddalonym o milę od polskiej granicy. W latach 1626-27, 1633, 1643 miasto było grabione przez wojska. W 1636 roku wybuchła zaraza.

Wtedy akurat Gdacjusza nie było w Kluczborku, ponieważ po zdobyciu średniego wykształcenia, był nauczycielem w szkołach luterańskich kolejno w Podgrodziu Spiskim, Elblągu i Wilnie.

Co ciekawe, Gdacjusz nie był jedynym kluczborczaninem w stolicy Wielkiego Księstwa Litewskiego. W 1640 roku dyrektorem chóru i kantorem szkoły w Wilnie został Jan Tyrheus, a w 1650 roku superintendentem litewskim został Jan Malina.

W 1642 roku Adam Gdak (bo tak prawdopodobnie brzmiało jego nazwisko, a Gdacjusz pochodzi od łacińskiej formy Adam Gdacius, którą firmował swoje zbiory kazań), ożenił się w swoim rodzinnym mieście z Marianną Skopówną, córką Tomasza Scopiusa.

W Kluczborku również najpierw był nauczycielem i diakonem przy pastorze Regiusie, którego potem został następcą.

Adam Gdacjusz kazania w kluczborskim Kościele Zbawiciela głosił przez blisko pół wieku, w latach 1641-1688.

W maju 1654 roku spłonął kościół. Jako pastor Adam Gdacjusz zapewne kierował jego odbudową w latach 1654-60.

W latach 1660, 1661 i 1663 w Kluczborku odbywały się synody arian, czyli Braci Polskich, wygnanych w 1658 roku z Polski. Niektórzy historycy twierdzą, że Adam Gdacjusz współpracował z Krzysztofem Crelliusem, kierownikiem gminy wyznaniowej Braci Polskich, a nawet że dzięki przychylności płomiennego kaznodziei z Kluczborka arianie po wygnaniu z Polski przybyli do Kluczborka.

Na pewno arianie uczestniczyli w nabożeństwach odprawianych przez pastora Gdacjusza, o czym wspominał książę brzeski w listach do cesarza.

Nie był natomiast Adam Gdacjusz ulubieńcem szlachty, bronił bowiem uciskanych chłopów, co w czasach feudalizmu było wywrotowym działaniem. Zmarł w 1688 roku.
Podczas pisania artykułu korzystałem m.in. z książki "Wybór pism" Adama Gdacjusza pod red. Henryka Borka i Jana Zaremby.

Czytaj e-wydanie »

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!
Wróć na nto.pl Nowa Trybuna Opolska